Er wordt de laatste maanden veel gezegd en geschreven over het basisinkomen. Mijn laatste twee columns gingen ook over dit onderwerp. In de tweede column heb ik geschreven dat de term levensbudget mijns inziens de lading beter dekt dan basisinkomen. Verder heb ik voorgesteld dat iedere volwassene met een Nederlands paspoort twaalfhonderd euro netto per maand ontvangt. Een kind krijgt driehonderd euro. We schaffen alle uitkeringen voor sociale zekerheid en de hypotheekrentaftrek af. Het tarief voor de inkomstenbelasting wordt 50 procent en als de financiering hiermee niet rondkomt verhogen we de btw. Uiteraard kreeg ik vele reacties op mijn columns, zowel positieve als negatieve. Tegenstanders hebben het over gratis geld en enorme belastingverhogingen, en gaan er van uit dat iedereen stopt met werken als ze een levensbudget krijgen. Het is dus nodig om berekeningen te maken en via experimenten te achterhalen wat de economische en sociale gevolgen van invoering van het levensbudget zijn.
Nog belangrijker is dat er een breed debat op gang komt. De grote vraag is namelijk of het huidige sociale stelstel wel toekomstbestendig is. In 1965 is de Algemene Bijstandswet ingevoerd. Daarmee ging de overheid zich actief bemoeien met het bestrijden van armoede en het verzorgen van een vangnet voor iedereen. Door deels vermeend en deels terecht geconstateerd misbruik is de bijstandswet verschillende malen aangescherpt: groepen worden tijdelijk uitgesloten, fraude wordt zwaar bestraft, er wordt een tegenprestatie verwacht en samenwoners worden gekort. De overheid is daardoor veel geld kwijt aan toekenning en fraudebestrijding. De bijstand is allang geen vangnet meer voor iedereen en door de uitgeoefende druk gaan bijstandontvangers juist minder in plaats van meer betaald werk en vrijwilligerswerk doen. Terwijl trendwatcher Adjiedj Bakas voorspelt dat over tien jaar minder dan 30 procent van de bevolking nog een fulltime baan heeft. De rest verdient zijn geld met ‘losse klusjes’. Het wordt dus tijd voor een nieuwe vorm van sociale zekerheid; het levensbudget zou dat kunnen zijn.
Verschillende gemeenten willen gaan experimenteren met een basisinkomen voor bijstandsgerechtigden. Dat vind ik een slecht idee, omdat het dan bijstand zonder voorwaarden is. Het beoogde experiment van Leeuwarden spreekt mij wel aan. Men denkt aan een experiment voor duizend mensen die een basisinkomen zonder voorwaarden krijgen. Het gaat niet alleen om bijstandsgerechtigden, maar ook om zzp’ers en mensen met een modaal salaris.
Ik daag voor- en tegenstanders uit met elkaar in debat te gaan en ruimte te geven aan goede experimenten en onderzoeken. Ik doe in ieder geval mee!